Nie od dziś wiadomo, że każdy z zawodników przystępując do startu w zawodach, chce zaprezentować siebie w jak najlepszy sposób. Każdemu przy tym towarzyszą inne emocje. Są jednak takie stany emocjonalne, które są w najsilniejszym stopniu powiązane z wykonaniem i zachowaniami sportowymi. Zaliczamy do nich: lęk, gniew, smutek i dezaprobatę, radość, szczęście, zainteresowanie i zaskoczenie. Indywidualny poziom emocji w kontekście wykonania sportowego zależy przede wszystkim od zasobów indywidualnych i tego, na ile te zasoby pasują do danego wydarzenia sportowego. Jak widać, przeżywanych emocji w sporcie jest wiele, ale jedną z kluczowych jest lęk.
Istnieje 5 przyczyn pojawiania się stanu lęku u zawodnika przed występem sportowym:
- niepokój o słabe wykonanie (i bycie pokonanym przez słabych zawodników)
- obawa przed negatywną oceną społeczną (i utrata dobrej opinii)
- obawa przed urazem
- niejasność sytuacyjna (np. brak wiedzy czy będzie się w składzie czy rezerwowym)
- złamanie rutyny (np. zagranie na innej pozycji, zagranie z nieznanym przeciwnikiem, nieprzewidziane warunki pogodowe)
Lęk przed porażką
Jednym z najważniejszych emocjonalnych determinantów wykonania w sporcie jest lęk przed porażką (obawa przed porażką). Lęk przed porażką ma aspekt emocjonalny – odnoszący się do obaw przed sytuacją współzawodnictwa i aspekt motywacyjny – tendencja do unikania pewnych sytuacji związanych ze współzawodnictwem w których można odczuwać wstyd po porażce.
W czasie trwania kariery sportowej następują zmiany w nasileniu obaw przed porażką, które zależą od:
- zachowań ważnych osób (np. informacje zwrotne udzielane przez trenera, rodziców)
- zmian w przekonaniach o własnych kompetencjach
Wzrost lęku przed porażką częściej występuje u zawodników, którzy spotykają się z 3 negatywnymi strategiami ze strony osób znaczących. Są to:
- krytycyzm – krytyka w czasie zawodów, krytyka po zawodach dotycząca: błędów, braku wysiłku, negatywnego języka ciała
- karanie – odebranie przywilejów, wychodzenie w trakcie zawodów
- groźba – wycofanie z kolejnych zawodów, usunięcie z klubu, rezygnacja z płacenia za aktywność sportową
Inne strategie rodzicielskie polegające np. na kontroli czy dużych oczekiwaniach w mniejszym stopniu przyczyniają się do pojawienia się lęku przed porażką
Zawodniku!
Pamiętaj, że niemożliwym jest całkowite wyeliminowanie lęku z naszego życia. Dlatego ważnym jest, aby zaakceptować to, że są sytuacje, w których będzie się on pojawiał i warto zatem opracować strategie działania z lękiem, a nie próbować się go pozbyć za wszelką cenę.
Nie iestnieje jedna, idealna recepta na opanowanie obaw przed porażką, ale istnieje szereg sposobów, które mogą okazać się pomocne przy walce z lękiem :
- Niski poziom lęku przed porażką wiąże się z częstszym stosowaniem strategii regulacji wewnętrznej w okresie przygotowania do ważnych wydarzeń stresujących
- Warto wypracować poczucie wpływu na swoje sportowe cele (świadomość obszarów swojej kontroli, co przy okazji pozwoli wzmocnić Twoją pewność siebie)
- Korzystaj z ćwiczeń oddechowych jak np. oddychanie przeponą, które pozwoli Ci w większym stopniu opanować obawy przed porażką
- Pamiętaj także, że lęk bardzo często dotyczy tego, co dopiero może się wydarzyć, a prawie w ogóle nie dotyka tego, co dzieje się tu i teraz. Dlatego z pomocą mogą przyjść techniki mindfulness, które sprowadzą Cię do tego, co dzieje się tu i teraz, odciągając Twój umysł od obaw o przyszłość. -> Zwróć również uwagę na to, jakie pojawiają się u Ciebie przekonania – czy są one racjonalne czy irracjonalne? Zmieniaj przekonania irracjonalne na bardziej logiczne i zgodne z rzeczywistością.
Jeżeli czujesz, że zbyt często towarzyszy Ci lęk przed porażką i chcesz dowiedzieć się w jaki sposób skorzystać ze sposobów radzenia sobie z tym stanem – umów się na konsultację! Wspólnie dobierzemy takie techniki, które będą dla Ciebie skuteczne i pomogą Ci opanować pojawiający się lęk.
